Αποτελεί παγκόσμια και διαχρονική διαπίστωση ότι οι αστικές περιοχές είναι η πρωταρχική πηγή δημιουργίας αγαθών και το κέντρο της κοινωνικής και πολιτιστικής δημιουργίας και ανάπτυξης μιας χώρας. Ταυτόχρονα όμως, αποτελεί παγκόσμια διαπίστωση ότι οι αστικές περιοχές πλήττονται από προβλήματα που έχουν άμεσες και σοβαρές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής των κατοίκων αυτών των περιοχών.
Τα σημαντικότερα κοινωνικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά προβλήματα των μεγάλων αστικών περιοχών της χώρας μας είναι όχι μόνο γνωστά αλλά, σε πολλές περιπτώσεις, είναι και ποσοτικά προσδιορισμένα: Μέσα από ένα πλήθος σχετικών μελετών, αλλά και από άμεση και καθημερινή βιωματική εμπειρία, λίγο- πολύ τα γνωρίζουμε όλοι: Η υψηλή ανεργία που οφείλεται τόσο στο μαρασμό του δευτερογενή τομέα παραγωγής όσο και στις αδυναμίες ανάπτυξης του τριτογενούς τομέα, η αυξανόμενη εγκληματικότητα, τα τεράστια κυκλοφοριακά προβλήματα, η ανεξέλεγκτη ανάμιξη χρήσεων γης, η σοβαρή έλλειψη αστικού και περιαστικού πρασίνου σε συνδυασμό με τη συνεχή υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος και η ένταση των κοινωνικών διαφοροποιήσεων σε χωρικό επίπεδο- που επιτείνεται από την έλλειψη οργανωμένης μεταναστευτικής πολιτικής- αποτελούν μερικά από τα σημαντικότερα προβλήματα.
Αποτελεί δήλωση του προφανούς πως τα μεγάλα κοινωνικά και περιβαλλοντικά προβλήματα δε γνωρίζουν διοικητικά όρια σε μια εκτεταμένη αστική περιοχή, όπως η Αθήνα. Όταν υπάρχει ανεργία, όταν υπάρχει ατμοσφαιρική ρύπανση, όταν υπάρχει έξαρση της εγκληματικότητας, αυτές διαχέονται σε όλο τον αστικό ιστό. Παρά ταύτα, η ένταση των προβλημάτων δεν είναι η ίδια για όλες τις περιοχές ενός μεγάλου αστικού χώρου καθώς η χωροταξική διάρθρωση δεν είναι ενιαία. Από την άποψη αυτή, η Δυτική Αθήνα μπορεί να χαρακτηριστεί ως ο παρίας του Λεκανοπεδίου.
Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι το σύγχρονο διοικητικό περιβάλλον είναι ανταγωνιστικό: δεν υπάρχουν άπειροι πόροι. Ακόμα και αν πρόκειται να διεκδικήσουμε εθνικούς πόρους κάποιοι θα πετύχουν περισσότερα και κάποιοι λιγότερα. Αυτό ισχύει για όλα τα επίπεδα, ακόμα και μεταξύ υπηρεσιών του ίδιου υπουργείου ή νομικά πρόσωπα στον ίδιο Δήμο.
Χωρίς αμφιβολία, η ύπαρξη ανταγωνισμού οδηγεί συχνά σε κατάφορες κοινωνικές ανισότητες, αλλά αυτό δε δικαιολογεί καμία ισοπεδωτική θεώρηση. Ο ανταγωνισμός είναι χαρακτηριστικό της ίδιας της ζωής σε όλο το ζωικό και φυτικό βασίλειο. Μάλιστα, μερικοί από αυτούς που τον απορρίπτουν μιλούν από θέσεις που κατέχουν μετά από σκληρό προσωπικό αγώνα σε ανταγωνιστικό περιβάλλον.
Ας είμαστε ρεαλιστές. Η ανθρώπινη ιστορία διδάσκει πως οι ανισότητες μειώνονται ή εξαλείφονται μέσα από διεκδικήσεις και αγώνες αυτών που έχουν αδικηθεί. Τίποτα δε χαρίζεται. Αλλά η διεκδίκηση και η πορεία για το όραμα της κοινωνικής ανάπτυξης και προόδου πρέπει να γίνονται συστηματικά και οργανωμένα.
Στη σύγχρονη εποχή η Τοπική Αυτοδιοίκηση αναγνωρίζεται διεθνώς ως βασικός κοινωνικός εταίρος για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής, την αξιοποίηση των τοπικών συγκριτικών πλεονεκτημάτων, την ενίσχυση της τοπικής οικονομίας, την προστασία του τοπικού περιβάλλοντος και την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής. Οι τομείς αυτοί αποτελούν και τους βασικούς άξονες για Βιώσιμη Ανάπτυξη σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο.
Το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης σε όλες τις ανεπτυγμένες χώρες του κόσμου δίνει στους ΟΤΑ τη δυνατότητα, αλλά και τους ζητά, να προωθήσουν πολιτικές και δράσεις που άπτονται όλων των αναπτυξιακών τομέων όπως Αθλητισμός, Απασχόληση, Ασφάλεια, Ενέργεια, Κοινωνική πολιτική, Μεταφορές, Οικονομία, Παιδεία. Περιβάλλον, Πολιτική προστασία, Πολιτισμός, Ψυχαγωγία, κ.ά.
Στην προσπάθειά τους να διεκδικήσουν και να εξασφαλίσουν περισσότερους εθνικούς και ευρωπαϊκούς πόρους για να αντιμετωπίσουν τις ανισότητες και τα αυξημένα κοινωνικά, περιβαλλοντικά και οικονομικά προβλήματα της Δυτικής Αθήνας, οι δήμοι Αγίας Βαρβάρας, Αγίων Ανάργυρων, Αιγάλεω, Ζεφυρίου, Ίλιου, Καματερού, Περιστερίου, Πετρούπολης και Χαϊδαρίου, προχώρησαν το 1989 στη δημιουργία του Αναπτυξιακού Συνδέσμου Δυτικής Αθήνας, (το 2001 εντάχθηκε στον Α.Σ.Δ.Α. και ο Δήμος Κορυδαλλού). Σύμφωνα με την ιδρυτική του Πράξη, βασικοί σκοποί του ΑΣΔΑ ήταν:
Η προώθηση και διερεύνηση της διαδημοτικής συνεργασίας,
Η συνεργασία με κρατικούς φορείς και ο συντονισμός της δράσης όλων των φορέων της περιοχής,
Η χωροταξική, πολεοδομική και περιβαλλοντική ανάπλαση της Δυτικής Αθήνας,
Η καταπολέμηση της ανεργίας και η συνολική οικονομική ανάπτυξη της περιοχής,
Η συμμετοχή σε διευρωπαϊκά δίκτυα πόλεων κ.λπ.
Στην εικοσαετή μέχρι σήμερα πορεία του ο ΑΣΔΑ όχι μόνο πέτυχε αλλά ξεπέρασε κατά πολύ τους βασικούς στόχους της δημιουργίας του. Κατ΄ αρχήν, ο όγκος των έργων και δράσεων του ΑΣΔΑ είναι εντυπωσιακός:
Εκατοντάδες έργα περιβαλλοντικής και πολεοδομικής ανάπλασης σε όλους τους Δήμους,
Προστασία από καταπατητές- Ανάπλαση και ανάδειξη του Ποικίλου Όρους,
Προστασία και ανάπτυξη του πάρκου "Αντώνης Τρίτσης",
Προγράμματα κατάρτισης και απασχόλησης ανέργων και άλλων ευπαθών ομάδων,
Στήριξη μικρομεσαίων επιχειρήσεων,
Δομές και θεσμοί αντιμετώπισης της ανεργίας,
Δράσεις ανάπτυξης του πολιτισμού
Δεκάδες αναπτυξιακές μελέτες για τα προβλήματα της περιοχής,
Ειδικά αναπτυξιακά προγράμματα για τη συνολική αναβάθμιση της περιοχής,
Συμμετοχή της Δυτικής Αθήνας σε σημαντικά Ευρωπαϊκά προγράμματα και Δίκτυα στους τομείς του Περιβάλλοντος, της Απασχόλησης, του Πολιτισμού, των Μεταφορών και Συγκοινωνιών, των νέων Τεχνολογιών της Γυναικείας Επιχειρηματικότητας, των Ρομά, των Παλιννοστούντων, των Αλλοδαπών, κ.λπ
είναι μερικές από τις πιο σημαντικές δραστηριότητες του Α.Σ.Δ.Α. Οι περισσότερες από αυτές τις δράσεις έγιναν με πόρους που δε θα εισέρεαν στη Δυτική Αθήνα αν δεν υπήρχε ο ΑΣΔΑ.
Αυτό που είναι σημαντικό να τονισθεί είναι όχι μόνο η ποσοτική αλλά και η ποιοτική διάσταση του έργου του ΑΣΔΑ. Μελετώντας τα ποιοτικά χαρακτηριστικά μπορούμε να βγάλουμε χρήσιμα συμπεράσματα τόσο για την πραγματική έκταση του οφέλους του κάθε πολίτη από τη λειτουργία του ΑΣΔΑ όσο και την σημασία του για το αύριο της Δυτικής Αθήνας.
Πολύ γρήγορα ο ΑΣΔΑ συνειδητοποίησε ότι οι επιδιώξεις του δε μπορούσαν να είναι απλώς ένα άθροισμα, μια συρραφή, των επιμέρους αναγκών και επιδιώξεων των δήμων που τον ίδρυσαν. Μέσα από τα επιμέρους αιτήματα των δήμων ο ΑΣΔΑ έπρεπε να διαμορφώσει μια συνολική και συνεκτική αναπτυξιακή πολιτική για τη Δυτική Αθήνα.
Η αποδοτική λειτουργία κάθε σοβαρού Οργάνου προϋποθέτει πως έχουν προσδιοριστεί τρία βασικά στοιχεία, δηλαδή:
ΠΟΥ ΘΕΛΟΥΜΕ ΝΑ ΠΑΜΕ (Το όραμα)
ΠΟΙΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟ ΟΧΗΜΑ (Οι ενδεδειγμένες πολιτικές)
ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ ΓΙΑ ΝΑ ΚΙΝΗΘΕΙ ΤΟ ΟΧΗΜΑ ΣΤΗ ΣΩΣΤΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ (Οι στόχοι)
Το πού θέλει η τοπική κοινωνία να πάμε προέκυψε από τις συζητήσεις στο Διοικητικό Συμβούλιο και τα αιτήματα των Δημάρχων και φάνηκε πως το κοινωνικό όραμα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης της Δυτικής Αθήνας μπορεί να κωδικοποιηθεί σε τέσσερις βασικούς άξονες:
Θέλουμε μία κοινωνία όπου οι πολίτες απολαμβάνουν ένα υψηλό επίπεδο διαβίωσης.
Θέλουμε μία συνεκτική, δυναμική και συμμετοχική κοινωνία όπου υπάρχει ισότητα για όλους τους πολίτες στις επιλογές, στις ευκαιρίες και στη συμμετοχή.
Θέλουμε μία πλουραλιστική κοινωνία που σέβεται την προσωπικότητα και την ιδιαιτερότητα του καθενός και παρέχει πλήθος επιλογών και λύσεων.
Θέλουμε μία κοινωνία ευθύνης για το αύριο, όπου η κοινωνική, περιβαλλοντική και οικονομική διάσταση των προβλημάτων συνυπολογίζονται στις αποφάσεις και τις λύσεις.
Οι ενδεικνυόμενες πολιτικές για την υλοποίηση αυτού του οραματικού τετράπτυχου αναζητήθηκαν με βάση τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης, το υπάρχον θεσμικό διοικητικό πλαίσιο και τις ιδιαιτερότητες της Δυτικής Αθήνας. Σε (πολύ) αδρές γραμμές, οι πολιτικές που κρίθηκαν αναγκαίες ήταν:
Αυτό σημαίνει στοχευμένες δράσεις στους τομείς της Ασφάλειας (από ατυχήματα, πράξεις βίας και Πολιτική Προστασία), Παιδείας, της Πρόνοιας-Κοινωνικής πολιτικής, του Πολιτισμού, του Αθλητισμού, της Απασχόλησης (προστασία των θέσεων εργασίας, δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, Επιμόρφωση, τόνωση της τοπικής Οικονομίας (με βελτίωση της τοπικής ελκυστικότητας, αύξηση της τοπικής κινητικότητας, εισαγωγή νέων τεχνολογιών) κ.ά.
Αυτό σημαίνει στοχευμένες δράσεις για βελτίωση/ επέκταση του πράσινου, ορθολογική διαχείριση των φυσικών πόρων, χωροταξική/ πολεοδομική ανασυγκρότηση, χρηστικό επαναπροσδιορισμό παλαιών εγκαταστάσεων, βελτίωση της αισθητικής, της ασφάλειας και της λειτουργίας των ανοικτών χώρων (μέσω βιοκλιματικών επιλογών, επέκτασης του φωτισμού) κ.ά.
Αυτό σημαίνει στοχευμένες δράσεις για την προστασία των ευπαθών κοινωνικών ομάδων, αποδοχή της διαφορετικότητας και προώθηση της κοινωνικής ισότητας και δικαιοσύνης μέσω αναπλάσεων υποβαθμισμένων περιοχών.
Μέσα από δυο Συνέδρια για την Υγεία στη Δυτική Αθήνα συγκεντρώθηκαν μελέτες και προτάσεις ειδικών επιστημόνων για την πρωτοβάθμια και τη νοσοκομειακή φροντίδα υγείας στην περιοχή της Δυτικής Αθήνας. Ο ΑΣΔΑ επίσης είχε συμβολή στο σχεδιασμό και τη χωροθέτηση του Αττικού Νοσοκομείου.
Όλες οι δράσεις του ΑΣΔΑ όχι μόνον ήταν νομότυπες, αλλά και αναρτήθηκαν στην ιστοσελίδα του ΑΣΔΑ, ώστε ο κάθε πολίτης να μπορεί να έχει μια διαυγή εικόνα των δράσεων της διοίκησης του ΑΣΔΑ.
Όλες οι σημαντικές δράσεις του ΑΣΔΑ στόχευαν στην υλοποίηση των παραπάνω πολιτικών. Το πρωτοποριακό στη λειτουργία του ΑΣΔΑ δεν ήταν μόνο η μεθοδική αναζήτηση των κατάλληλων πολιτικών, αλλά και η επιλογή των δράσεων που θα έφεραν πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα. Γιατί μόνον τότε μια αποσπασματική λίστα αναγκών μετατρέπεται σε σχέδιο που εκμεταλλεύεται κάθε ευκαιρία, μεγιστοποιεί τα οφέλη για την τοπική κοινωνία και βάζει τις στέρεες βάσεις για συγκροτημένη αναπτυξιακή πορεία. Γιατί μόνο τότε, παραφράζοντας τον ποιητή, «το μικρό γεννά το μέγα».
Αυτές οι δράσεις αναδεικνύουν την πραγματική φύση της λειτουργίας του ΑΣΔΑ μέσα στον αστικό χώρο τουλάχιστον 750.000 κατοίκων: Ο ΑΣΔΑ παράγει αναπτυξιακή πολιτική και λειτουργεί εδώ και πολλά χρόνια ως Μητροπολιτική οντότητα, πολύ πριν συζητηθεί η Μητροπολιτική Διακυβέρνηση. Ο ΑΣΔΑ, αθόρυβα αλλά μεθοδικά και παραγωγικά προωθεί, εδώ και χρόνια, την πραγματική την μητροπολιτική ανάπτυξη της Δυτικής Αθήνας. Αυτό, σε συνδυασμό με την μεγάλη εμπειρία του από το διεθνές γίγνεσθαι λόγω συμμετοχής σε πολλά Ευρωπαϊκά προγράμματα και δίκτυα, τον έχει καταστήσει έναν Οργανισμό ελπίδας και προοπτικής για το αύριο της Δυτικής Αθήνας.
Το συνολικό αυτό έργο δεν ΠΡΕΠΕΙ αλλά και δεν έχουμε ΔΙΚΑΙΩΜΑ να το αφήσουμε ημιτελές. Άλλωστε, η καθημερινή πραγματικότητα της ζωής των κατοίκων της Δυτικής Αθήνας εξακολουθεί να είναι γεμάτη αντιξοότητες που σε μεγάλο βαθμό οφείλονται στις διαιωνιζόμενες ανάμεσα στη Δυτική Αθήνα και στις «προνομιούχες» περιοχές του Λεκανοπεδίου. Ανισότητες που αφορούν τις υποδομές, τις προσφερόμενες υπηρεσίες, την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, τη γενικότερη ποιότητα ζωής των κατοίκων. Ανισότητες που ο ΑΣΔΑ έθεσε από την αρχή ως στόχο του να γεφυρώσει με δημιουργικό τρόπο, με την ανάπτυξη και ποιοτική αναβάθμιση των πόλεων της Δυτικής Αθήνας. Αυτή η προσπάθεια έχει φέρει σημαντικά αποτελέσματα, απέχει όμως πολύ από το να θεωρηθεί ολοκληρωμένη.
Ο ΑΣΔΑ λοιπόν, ακόμη και αν δεν υπήρχε, θα έπρεπε να προβλεφθεί και να ιδρυθεί τώρα στο πλαίσιο της νέας αρχιτεκτονικής της Αυτοδιοίκησης.
